Rethinking the Holocaust novel in Yugoslavia: from Hinko Gottlieb to Aleksandar Petrov's "Like Gold in Fire"

Abstract

Since the works of Hinko Gottlieb marking its inception, Yugoslav Holocaust literature has evolved through several phases which we seek to identify and explain in terms of a double perspective - one showing traits it shares with the global development of Holocaust literature and another showing certain specifics of this corpus in the Yugoslav literary framework. Special attention will be dedicated to one of the key issues of Holocaust literature - the complex relationship between fact and fiction, documentary material and the literary devices used to process it and produce literature, the latter viewed in contrast to testimonial writing. The final goal is to show why Aleksandar Petrov's novel "Like Gold in Fire" holds a key position in the process of rethinking the Holocaust novel, especially in the post-Yugoslav period.

Dela Hinka Gotliba obeležavaju početak književnosti Holokausta u Jugoslaviji. Nјenu prvu fazu predstavlјaju dela pisana u realnom vremenu, a njen dominantni žanr je dnevnik, mada upravo Gotlibova dela jasno odudaraju od ovog obrasca. Kasnije dolazi do pomeranja od testimonijalne književnosti s jasnom autobiografskom podlogom ka fikcionalizaciji građe i njenoj obradi složenijim književnim tehnikama, pri čemu se već početkom šezdesetih godina postavilo klјučno pitanje književnosti Holokausta, a i istorijskog romana uopšte, koje se tiče odnosa između dokumenta i fikcije, kao i pitanje uticaja književnih tehnika i prosedea na prezentaciju istorijske „stvarnosti” u književnom delu (sagledanom u kontrastu prema diskursu tipičnom za pisanje koje nema prevashodnu književnu funkciju). Jugoslovenska književnost Holokausta deli osnovne osobine i sledi magistralne pravce razvoja svetske književnosti pisane na temu Holokausta, ali istovremeno ispolјava i neke specifičnosti koje izviru iz društvene i političke sredine u kojoj se razvijala, a posebno iz epskog, ideologiziranog i politizovanog posleratnog tumačenja ratnih zbivanja pretočenih u jedan dominantni društveni narativ kojem se jugoslovenska književnost Holokausta prilagođavala. Klјučno mesto u njenom kasnijem razvoju, naročito u nastanku novih formi koje će se pojaviti u postjugoslovenskom razdoblјu, zauzima roman "Kao zlato u vatri" Aleksandra Petrova, koji je primenio više novina u pristupu ovoj temi i njenoj književnoj obradi i time modernizovao roman Holokausta u postjugoslovenskom kontekstu.