Искри на макeдонскитe Сефарди: сeќавањa, обичаи, исхрана

Abstract

„Проектот, кој пред неколку години го бев започнала за забележување на материјалните и културните траги на македонските Сефарди, спонатно го изроди насловот Сефардска меморија. Трагањето по активната меморија за македонските Сефарди, и нејзиното преточување во сторија, ме одведе до светот на лугето кои своето доживеано и видено искуство умееја да го преточат во слика co која го пречекорија прагот на изолацијата. Слушајки ги и бележејки ги секојдневно нивните животни стории, се помалку можев да се оттргнам од сликата која тие ја оживуваа пред мене. Црпејки ги сликите од нивната меморија за Монастир, кој стана Битола, за животот во маалото наречено Ла Мале, за солунските манири на штипските Сефарди, за дрвеното мовче кон скопското еврејско маало, полека го открија пред мене светот на волшебставата. Книгата е поделена во два дела, од кои секој содржи по неколку теми. Во првиот дел е прикажан краток историски осврт на генезата на постоењето на Еврејските заедници од денешна Република Македонија; осврт за значењето на јазикот во животот на Сефардите; улогата и значењето на сефардската жена во рамките на семејството и заедницата; начинот на одбележувањето на празниците во едно просечно сефардско семејство од Македонија и почитувањето на обичаите. Во прилог се презентирани неколку блока документарни фотографии. Во вториот дел од книгата, претставен е односот на сефардското семејство кон исхраната и организацијата на економскиот дел од домот како основа за задржување на спецификите од традиционалната кујна...“ (дел од воведниот текст).

„Projekat, koji sam pokrenula pre nekoliko godina da zabeležim materijalne i kulturne tragove makedonskih Sefarda, spontano je iznedrio naslov Sefardsko pamćenje. Potraga za aktivnim sećanjem na makedonske Sefarde, i njegovo prevođenje u priču, odvela me je u svet ljudi koji su svoje proživljeno i viđeno iskustvo pretočili u sliku koja je prešla prag izolacije. Slušajući ih i svakodnevno zapisujući njihove životne priče, sve sam manje mogla da se otrgnem od slike koju su oživeli preda mnom. Oslanjajući se na slike iz svog sećanja o Monastiru, koji je postao Bitolj, o životu u naselju La Male, o solunskim manirima štipskih Sefarda, o drvenoj mahovini prema skopskoj jevrejskoj mahali, oni su mi polako otkrivali svet magije. Knjiga je podeljena na dva dela, od kojih svaki sadrži nekoliko tema. U prvom delu prikazan je kratak istorijski osvrt na genezu postojanja jevrejskih opština u današnjoj Republici Makedoniji; osvrt na značaj jezika u životu Sefarda; uloga i značaj sefardske žene u porodici i zajednici; način proslavljanja praznika u prosečnoj sefardskoj porodici iz Makedonije i poštovanje običaja. U prilogu je nekoliko blokova dokumentarnih fotografija. U drugom delu knjige predstavljen je odnos sefardske porodice prema ishrani i uređenju ekonomskog dela doma kao osnova za zadržavanje specifičnosti tradicionalne kuhinje...“ (deo iz uvodnog teksta).

„The project that I started several years ago for recording the material and cultural traces of the Macedonian Sephards, spontaneously gave the title Sephardic memory. The search for the active memory of the Macedonian Sephards and making it a story took me to the world of the people who managed their life experiences to give it a picture crossing the threshold of isolation. Listening to them and recording every day their life stories, I could forget the picture that they made alive for me. Taking out the pictures from their memory for Monastir that became Bitola, for the life in the neighbourhood called La Male, for the Thessalonica behaving of the Stip Sephards, for the wooden bridge towards the Jewish neighbourhood in Skopje, slowly opened in front of me the world of the magics. The book is divided into two parts with several themes each one. In the first part, there is a history of the genesis of the existence of the Jewish communities in the present Republic of Macedonia; a review of the meaning of the language in the life of the Sephards; the role of the Sephardic women in the family and community; the way of celebration of the holidays in an average Sephardic family in Macedonia and the respect of the customs. We enclose several blocks with documentary photos. In the second part of the book, we present the attitude towards the food and the organization of the economic part of the home as a basis for joining of the specifics of the traditional cuisine in the Sephardic family...“ (part from the introduction text).

„El projekto ke antes unos kuantos anyos lo aviya empesado para notar todos los sinyos de los materiales i de la kultura de los Sefardes de la Makedonia spontaneo vino el titulo”Memoria Sefarda”. Bushkando la memoria aktiva me trusheron al mundo de las personas las kualas konsintyeron i vyeron la eksperensya i savyeron atraversar la izolasion. Syntendolos i notando las suyas istoriyas de la vida de kada diya no me podiya travar del imaginario ke se sriviya del antre de mi. Arekojuendo las memorias por Monastir, después yamado Bitola por la vida a la male, por las maneras, de los, salonisienes de los Sefardes de Shtip o la puente de tavla pasaje para la male de Skopja, agavariko se amostro delantre de mi el mundo de las noches maraviyozas. El livro sta klasifikado en dos panes kon unas kuantas temas. Al primer partido sta amostrada kurto la istoria i geneza de la s komunitas djidyas a la Makedonia, la importansya de la lingua a la vida de los Sefardes, el rolio de la mujer a la famiya el modo de fyestar las fyestas in una famiya ordinaria i respektar los uzos. La segunda partida sta konsegrada a la mantinasion organizasion de la ekonomika a la kaza i tener la tradision de la kozina...“ (parte del texto introduksion).